Aile Tutumlarının Çocuk Üzerindeki Etkisi

Tutum, kişilerin belirli bir gruba, objeye, olaylara veya insana yönelik pozitif ya da negatif bir şekilde hissetmesine, düşünmesine ya da davranmasına yol açan eleştirel bir meyil olarak tanımlanabilir.

Her ebeveyn açık bir şekilde ya da gizliden gizliye çocuklarının toplumun ahlaki değerlerine uygun, döneminin gerektirdiği bilgi ve becerisine sahip bir kişiliği olsun isteyebilir. çocuklarında bu kişiliği yaratmak için birçok yola başvururlar. çocuklarının davranışlarını şekillendirmek için cezalandırabilir veya pekiştirmek için ödüller kullanabilirler. Kendilerini rol model tanımlayarak bilgi ve inançlarını çocuklarına yansıtarak onlar için seçim yapabilirler. Bu seçimler bazen okuduğu okullar olurken bazen de ileride ilişki kuracağı kişiyi seçmeye kadar gidebilir. Kullandıkları bu farklı yollar ebeveynlerin benimsedikleri tutumlardan ortaya çıkar.

çocukların sosyal, fiziksel, zihinsel ve cinsel gelişimlerinin sağlanmasında ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumları büyük oranda etkilidir. Aile içerisinde çocuğa gösterilen davranışlar, çoğunlukla ailenin yapısıyla çocuğun kişilik gelişimi üzerinde fazlaca önemli rolü üstlenmektedir. Literatürde onaylanan haliyle demokratik, otoriter, izin verici ve aşırı koruyucu olmak üzere dört temel ana-baba tutumu ele alınmıştır.

Demokratik Ana-Baba Tutum

Bu tutumu sergileyen ana-babalar çocuklarına oldukça sıcak, sabırlı, duyarlı ve bir o kadarda ilgilidirler. Bu tutumları karşılığında çocuklarından davranışlarında olgun olmalarını ve aynı zamanda gerektiği yerde toplumun normlarına uygun davranışlarda bulunmalarını isterler. Demokratik tutumu benimseyen ana-babalar, çocuklarının bireysel niteliklerinin farkında olup çocuklarının arzularını ve fikirlerini dile dökmede yardımcı olurlar.

Aşırı Koruyucu Ana-Baba Tutumu

Bu tutumu sergileyen ebeveynler, çocuklarını olası tehlikelerden korumaya çalışırken çocuklarının gelişimlerini sınırlandırdıklarını farkına varamayacak ölçüde kontrolcü olabilirler. çocuklarına yoğun hislerle bağlandıkları için nedensiz anksiyete yaşayabilirler. Benimsedikleri aşırı koruyucu tutum ne kadar yoğun ilgiden kaynaklansa da bu tutum çocuğun gelişimine sınırlılıklar getirdiği için çocuğun ileride istenen düzeyde beceriler edinmesini engelleyebilir.

Otoriter Ana-Baba Tutumu

Otoritenin tam vaziyette sağlanmasına çok önem veren ana-babalar, koydukları kurallara koşulsuz itaat beklerler. Uyulmayan kurallar karşılığında çocuk ceza alabilir. Otoriter ebeveynler, çocuğun isteklerine ve düşüncelerine önem vermediği gibi iletişimine de önem vermez ve çocuğun bağımsız bir benlik oluşturmasına, duygularını özgürce ifade etmesine olanak tanımaz. Otoriter ebeveyn tutumu sergilenen bir ailede büyüyen çocuklar; itaat eden, kendinden fazlaca ödün veren, korkak ve ürkek, otorite ortadan kalktığında ise başkaldıran, güçsüzlere karşı saldırgan davranışlar sergileyen bireyler olabilirler.

İzin Verici Ana- Baba Tutumu

İzin verici tutumu sergileyen ebeveynler, çocuklarını çok fazla serbest bırakırlar ve hiçbir koşulda onları kontrol edemeyebilirler. Bu şekilde yetişen çocuklar, arzuladığı vakitte uyur, yemek yer ve dışarı çıkabilir. İzin verici ebeveynler, çocuğun her arzuladığı şeyi geciktirmeden yapmaya çalışmakta bu nedenle çocukları tarafından kontrol edilmektedirler. Ebeveynler bazı vakitler çocuklarına kural koymak isteseler de bu düşüncelerinde tutarlı bir karar veremedikleri için çocukları ebeveynlerinin bu tutumları karşısında bir etkiye sahip olmayabilirler.

Ebeveynin sergilediği otoriter tutumu, çocuğun bağımlı olmayan bir benlik geliştirmesine izin vermeyebilir. Sergilenen demokratik tutum, çocuğa kendi başına karar verme yetisini ve beraberinde de sorumluluk duygusu kazandırır. Aşırı koruyucu tutumda, çocuk kendisine yeterince güven duymadığı için ebeveynine bağımlılık gösterebilir. İzin verici tutum ise, çocuğu olduğundan fazla serbest bırakmaktadır.

Uzman Klinik Psikolog Damla Kankaya

Psikolog Şeyma Kaçar